Escalatie

Psychologische escalatie

Bij optimaal conflict is er sprake van een win/win houding bij betrokkenen. Partijen zijn bereid samen naar een oplossing te zoeken. Lukt dit niet dan kan teveel conflict ontstaan. Het conflict wordt persoonlijk opgevat en escaleert. Dit roept een win/lose houding op. Doel wordt de ander uit te schakelen. Deze gemoedstoestand kan verder escaleren tot een lose/lose houding. Eigen verlies wordt op de koop toe genomen zolang de ander maar vernietigd wordt. Glasl heeft dit proces in kaart gebracht en als je 'escalatieladder' googelt, vind je zijn 9 stappen naar destructie die in deze alinea zijn samengevat in 3 fasen.

Sociale escalatie

Er is sprake van sociale escalatie als er steeds meer personen betrokken raken. Nader onderscheidt 3 fasen. Een conflict tussen twee partijen begint met de fase van pre-conflict. Minimaal één van de twee ervaart een beginnend conflict. De ander hoeft zich daar zich niet bewust van te zijn. In deze fase bepaalt de eerste partij of hij het conflict de moeite waard vindt om iets te ondernemen. Wordt het conflict bekend bij de andere partij, dan begint de fase van conflict. Als ze er niet uitkomen, ontstaat de fase van publiek conflict. Collega's, leidinggevenden en klanten zien het conflict. Vaak vragen zij dat het opgelost wordt. Soms helpen zij hierbij. Als dit niet lukt, komen er interne of externe deskundigen bij.

Hoe eerder hoe beter

Conflicten hebben een 'point of no return'. Op een gegeven moment zijn de relaties zo verzuurd dat terugkeren naar een productieve staat haast onmogelijk is. Misschien kun je de relatie nog wel werkbaar maken maar ontspannen en onbevangen samenwerken zit er niet meer in. Deutsch, een van de eerste onderzoekers op het gebied van conflict, adviseert dan ook om zo snel mogelijk iets te doen. In het begin is er namelijk nog 'issue control'. Betrokkenen weten nog waarom ze met elkaar in de clinch liggen. Daarna stapelen issues, reacties, irritaties over reacties en conflict over het conflict zich op elkaar en weet niemand meer waarom het conflict ontstaan is.

Escalatie bevorderende en remmende factoren

Deutsch heeft ook in kaart gebracht welke factoren escalatie bevorderen of juist afremmen met het volgende resultaat.

Remt escalatie

Bevordert escalatie

De andere partij erkennen
Bij een zelfde groep horen
Bewust van wederzijdse afhankelijkheid
Nadruk op overeenkomsten
Conflictissue erkennen en belangrijk vinden
Zo snel mogelijk met conflict aan de slag
Conflict beperkt houden tot acties tussen personen of groepen
Focus op samenwerking: uitleggen, vragen, verplaatsen, begrijpen
Open blijven staan voor nieuwe informatie, eigen waarneming blijven checken
Voortschrijdend inzicht accepteren, van mening veranderen
Conflict norm: fair fight

De andere partij niet erkennen
Bij een andere groep horen
Gevoel van macht of machteloosheid
Nadruk op verschillen
Conflictissue niet erkennen, onbelangrijk vinden
Issue op issue laten stapelen
Conflict generaliseren tot waarden, rechten, principes
Focus op macht: te slim af willen zijn, misleiden, negeren, dreigen, doordrukken
Afsluiten voor nieuwe informatie, ruimte geven aan misverstand en vooroordelen
Consistent blijven met eerdere uitspraken, poot stijf houden
Conflict norm: het doel heiligt de middelen

Conflicten zijn niet te voorkomen maar je kunt er wel productief mee omgaan. Of dit lukt is afhankelijk van de combinatie van bovenstaande factoren in een concrete situatie.